Αν στην αρχή ο Αστυνομικός αντιπροσώπευε την βασική μονάδα του Νομικού Κατασταλτικού Συστήματος,στην σύγχρονη εποχή ο ρόλος της οργάνωσης αλλά και η επιβολή του καθήκοντος έχει υποστεί βαθιές αλλαγές, καθώς εξελίσσεται μαζί με τους κανόνες της κοινωνίας.
Το στρες γενικά ορίζεται ως μία συγκεκριμένη σχέση μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντος, που εκτιμάται από το άτομο είτε ως επαχθής είτε ως υπερβολική είτε καταντά ως επικίνδυνη για την ποιότητα ζωής του και εμφανίζεται όταν οι απαιτήσεις που τίθενται από το περιβάλλον, όπως τις αντιλαμβάνεται το άτομο, υπερβαίνουν τις δυνατότητές του από αυτό. Το στρες που σχετίζεται με την εργασία είναι πλέον σύγχρονη ασθένεια είτε ψυχική είτε και σωματική. Έρευνες αναφέρουν ότι ένα στα τρία άτομα εμφανίζουν εργασιακό στρες, στους Αστυνομικούς το ποσοστό αυτό μεγαλώνει! Οι ταχείες πλέον κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, η παγκοσμιοποίηση, η τρομοκρατία και κατά συνέπεια η αύξηση της εγκληματικότητας, είναι μερικοί από τους παράγοντες που δημιουργούν δύσκολες συνθήκες που ο Αστυνομικός θα πρέπει να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει τόσο το άγχος των θυμάτων στα περιστατικά που καλείτε να καλύψει, όσο και το άγχος που βιώνει ο ίδιος. Το στρες που υφίστανται οι αστυνομικοί οριοθετείτε σε δύο ευρύτερες κατηγορίες, ανάλογα με τις πηγές προέλευσης του, όπως αυτές εντοπίζονται στον επαγγελματικό τους τομέα:
-Παράγοντες σχετιζόμενοι με την οργανωτική δομή του Αστυνομικού Σώματος (π.χ. ιεραρχία, σχέσεις με ανωτέρους, δυνατότητες εξέλιξης, έλλειψη κατάρτισης και εκπαίδευσης, έλλειψη εξοπλισμού, χαμηλές οικονομικές απολαβές
-την φύση του ίδου του επαγγέλματος – κίνδυνος, τραυματισμός, επαναλαμβανόμενη έκθεση στον ανθρώπινο πόνο, αβέβαιο ωράριο εργασίας, σκληρή κριτική από το κοινωνικό σύνολο κ.α.)
Εντυπωσιακό είναι δε, ότι η Οργανωτική δομή της Υπηρεσίας, επηρεάζει πιο έντονα τους Αστυνομικούς από ότι το επικίνδυνο του επαγγέλματος και αυτό γιατί επιστρατεύουν ως Άμυνα την υποβάθμιση του κινδύνου και παράλληλα, αν οι επιχειρήσεις και συλλήψεις οι οποίες συμμετείχαν έχουν αίσιο τέλος, νιώθουν ικανοποίηση και πληρότητα αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που εκτέθηκαν.
Οι σύγχρονοι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το στρες χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, το ”καλό” δημιουργικό στρες που δίνει ενέργεια και εγρήγορση για να δραστηριοποιηθεί το άτομο-και το ”κακό” δυσλειτουργικό στρες που προκαλεί προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου, στην επαγγελματική του απόδοση, στα αντανακλαστικά που αντιδρά στις προκλήσεις, στις σχέσεις του με τους συναδέλφους και την οικογένεια του. Δυστυχώς ο αστυνομικός δεν έχει, ”καλή” ή ”κακή” περίοδο, το έργο του χαρακτηρίζεται από συνεχή παρουσία και επίδραση όλων των στρεσογόνων παραγόντων που αναφέρθηκαν παραπάνω, καθώς δεν παύουν στιγμή να υπάρχουν. Η επανάληψη των ισχυρών στρεσογόνων επιθέσεων και η μη έγκαιρη και αποτελεσματική τους διαχείριση, έχει ως αποτέλεσμα διάφορα ψυχικά συμπτώματα, όπως εξάντληση, κόπωση, κατάθλιψη, δυσθυμία, αντικοινωνική συμπεριφορά, ευερεθιστικότητα, αποδιοργάνωση, αλλαγές στην συμπεριφορά,
έλλειψη ενδιαφέροντος, επιθετικότητα, κυνισμό, βιαιότητα αλκοολισμό κ.α.-αλλά και σωματικά συμπτώματα όπως, υπέρταση, υπόταση, γαστρεντερολογικές διαταραχές, τάσεις λιποθυμίας, ζάλη, κεφαλαλγία κ.α. και σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν σε σοβαρές ασθένειες όπως καρδιοπάθειες, έλκος, εγκεφαλικά επεισόδια ακόμα και καρκίνο. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο μέσος όρος ζωής είναι σήμερα στα 72 έτη, στους αστυνομικούς φτάνει μόλις τα 66 έτη! Ένας ακόμα επιβαρυντικός παράγοντας είναι το κυλιόμενο 24ωρο ωράριο, που διαταράσσει το βιολογικό ρολόι, καθώς καλείτε να έχει την ίδια απόδοση σε όλες τις ώρες τις ημέρας και της νύχτας, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση. Μελέτες έχουν δείξει ότι εργασία με βάρδιες επηρεάζουν την θερμοκρασία του αίματος, τον μεταβολισμό, την πνευματική διαύγεια, τον ύπνο και κατά συνέπεια την κοινωνική και οικογενειακή ζωή.
Η Επαγγελματική Εξουθένωση (διεθνώς γνωστή με τον όρο Burn out) απασχολεί πολλούς ερευνητές παγκόσμια, ιδιαίτερα στο αστυνομικό επάγγελμα καθώς οι δείκτες είναι ιδιαίτερα μεγάλοι. Μέχρι σήμερα έχει καταδειχθεί ότι σχετίζεται με τα χρόνια υπηρεσίας, με τον βαθμό, καθώς και ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά. Σε επίπεδο συνεπειών σχετίζεται με την χαμηλή απόδοση, πρόθεση παραίτησης, συχνές ασθένειες/απουσίες από την υπηρεσία, υπερβολική χρήση βίας και αρνητική στάση ένταντι των πολιτών.. Ο κυνισμός ή αλλιώς αποπροσωποίηση, είναι ιδιαίτερα αισθητός στους αστυνομικούς. Προκειμένου να ανταπεξέλθουν στην άσχημη αυτή ψυχοσωματική κατάσταση (burn out) που αναφέραμε παραπάνω, αναπτύσσουν κυνισμό έναντι των πολιτών με συνέπεια την μη αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων τους και την υπερβολική χρήση βίας.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι συνοπτικά η εξουθένωση στο επάγγελμα του αστυνομικού, εδράζει στην αίσθηση ότι “η δουλειά μου δεν είναι αρκετά αξιόλογη” και θα πρέπει να αναρωτηθούμε πως είναι δυνατόν να επιτελέσει αξιόλογο έργο όταν αισθάνεται ότι η κοινωνία που έχει ορκιστεί να υπηρετεί και να προστατεύει με την ζωή του, τις περισσότερες φορές φαίνεται να μην αναγνωρίζει την προσφορά του.
,,,του Ψυχολόγου Μ.Sc. Σκουτέλα Στέφανου-Καθηγητή της Θεολογίας -Αξιωματικός ΕΛ.ΑΣ
